ასოციაცია ღვინის ოსტატები
  • კალათაშია :
  • image 0
კალათშია : 0
ავტორიზაცია
ღვინის ბლოგი
მევენახეობა კავკასიის დასავლეთ პროვინციებში - ნაწილი 2
მევენახეობა კავკასიის დასავლეთ პროვინციებში - ნაწილი 2
2023-01-27

ანა ჭეიშვილი

თეოფილ დეიროლის "მევენახეობა კავკასიის დასავლეთ პროვინციებში"

ქართული წყაროთმცოდნეობა XXIII. 2021. გვ.236-246 // Ana CHEISHVILI. Viticulture in the Western Caucasus Provinces by Théophile Deyrolle. Georgian Source-Studies. XXIII. 2021.pp.236-246

 

 

 

 

გადადი ნაშრომის დასაწყისზე 

 

ღვინის დაყენება

მარანი ძირითადად წარმოადგენს ერთმანეთზე დაწყობილი მსუბუქად გარანდული ხის მორებისგან შეკრულ სახლს. მორები ერთმანეთზე დამაგრებულია ბოლოებში გაკეთებული ნაჭდევებით. მარნის სახურავი, ისევე როგორც სხვა ადგილობრივი სახლების სახურავები, გაკეთებულია მუხის ფიცრებისგან. შესასვლელი კარი მხოლოდ ერთია. სახურავი ხშირად ხვრელებიანია და შიდა ტემპერატურა ატმოსფერული ცვლილებების შესაბამისია.

აქ მოტანილ ყურძენს ყრიან მთლიანი ხისგან გამოთლილ როფში, რომელსაც საწნახელი ეწოდება.

არსებობს უზარმაზარი საწნახლებიც. რაჭაში, სოფელ წესში, თავად ყიფიანთან ვნახე რამდენიმე ასეთი საწნახელი, რომლებიც 12 000, 15 000 და 20 000-ზე მეტ ბოთლს იტევდა.

ყურძენს შიშველი ფეხით ჭყლეტენ მანამდე, სანამ საწნახელი ორ მესამედზე არ გაივსება. ჩვეულებრივ, ეს დღის მანძილზე ხდება.

დუღილი, ყოველთვის არათანაბარი და დაუსრულებელი, 4-5 დღეს გრძელდება. ამ დროის შემდეგ და ხშირად მანამდეც, სანამ ის სრულად გაცივდება, ღვინოს ჭაჭის ქუდის ქვემოდან იღებენ ჯოხზე დამაგრებული კვახით, რომელსაც ორშიმო ეწოდება, და ასხამენ თიხის დოქებში, რომელთა მოცულობაც 12-დან 15 ლიტრამდეა. ამ დოქებით ღვინო მიაქვთ ხის ღობით შემოსაზღვრულ და დიდი ხეებით ხელოვნურად დაჩრდილულ ადგილამდე. სწორედ ამ ადგილას არის ჩაფლული დაუდგენელი რაოდენობის წითელი თიხის ფართო ამფორები - ჭურები, რომლებიც გარედან კირით არის დაფარული. ერთი ჭურის მოცულობა მერყეობს 12 ჩაფიდან (დაახლოებით 144 ლიტრი) 96 და 100 ჩაფამდე (1000-დან 1200 ლიტრამდე).

ღვინის ამგვარად გადაღების შემდეგ, ჭაჭა გადააქვთ ყველაზე პრიმიტიულ საქაჯავთან - წნეხთან, რომელიც მოთავსებულია სახლთან ფარდულში და ზოგჯერ კი ღია ცის ქვეშაც. დაწნეხვა ძირითადად ძალიან ცუდად ხდება. წნეხის ღვინო არ ერევა დანარჩენ ღვინოს და იგი ოჯახის მოხმარებისთვის არის გამიზნული.

ნარჩენებს ხდიან ორი ერთმანეთზე დადგმული ქვაბის საშუალებით, საიდანაც იღებენ ცუდი ხარისხის არაყს (რუსულად ვოდკა, ქართულად კი რახი). ზედა ქვაბს აქვს დახრილი მილი, რომელზეც სველი ნაჭერია შემოხვეული და საიდანაც მოედინება ალკოჰოლი. ასეთი აპარატი თითქმის ყველას აქვს. მიღებული პროდუქტი ყოველთვის დაბალგრადუსიანია და ძალიან დაბალი ხარისხისაა.

სავსე ჭურს მუხის ფიცრებით ხურავენ, შემდეგ ზემოდან თიხით ფარავენ და კარგად ტკეპნიან. თიხის ფენაში, გარკვეული დროის მანძილზე, 15-20 სმ სიგრძის ლერწმის ღეროს არჭობენ, რომელიც ხის ფიცრებამდე ჩადის. ეს იმ მიზნით ხდება, რომ ხელი შეუშალონ დუღილს და ჭურჭლის გატეხვას იმ შემთხვევაში, თუ დუღილი განახლდება. ძლიერი სიცივეების დადგომისთანავე ლერწმის ღერს ამოიღებენ და თიხაში დარჩენილ ნახვრეტს საგულდაგულოდ ამოლესავენ.

ხშირად ჭურები დაშორიშორებულია და, ჩვეულებრივ, ჩაფლულია კაკლის ან სხვა დიდი და გრილჩრდილიანი ხის ქვეშ, რომლის ვარჯზეც სითხის დასაწური სხვადასხვა იარაღია ჩამოკიდებული.

ღვინის ჩასხმამდე ჭურის გასაწმენდად სარეცხელს ხმარობენ; ესაა გრძელი ჯოხი, რომლის ბოლოზეც აცმულია ბლის ხის ქერქის ოცამდე ნაჭერი. ჭურჭელში ერთ ან ორ ჩაფ წყალს ასხამენ და სარეცხელით შეიარაღებული მამაკაცი ქვევრის შიდა კედლებს ყველა მიმართულებით ხეხავს. ჩასხმული წყლის ამოსახაპად იგი ხმარობს შუაზე გადაჭრილ მრგვალ გოგრას, რომლის ზედა ნაწილზეც მიბმულია სამი თანაბარი სიგრძის ზონარი, რომლებიც, ჭურის სიღრმის მიხედვით, ერთი ან ორი მეტრის სიგრძის ჯოხზეა მიბმული. გოგრის ძირზე 50 სმ სიგრძის ზონარია დამაგრებული, რომელიც მეორე ჯოხზეა მიბმული. ამ ხელსაწყოს გოგრა ეწოდება და მისი მოხმარება ხანგრძლივი, უცნაური და რთულია. მას მთლიანად ჭურში უშვებენ; ვინაიდან გოგრა სითხის ზედაპირზე ტივტივებს, ამიტომ მას ძირზე მიბმული ჯოხის საშუალებით ძირავენ სითხეში, შემდეგ თავისკენ მოსწევენ მხოლოდ ზედა ჯოხს და, ამგვარად, სავსე გოგრა ამოაქვთ ჭურჭლიდან, და ასე აგრძელებენ სითხის სრულ ამოშრობამდე. შემდეგ ისევ ჩაასხამენ წყალს და ყველაფერს ხელახლა იწყებენ იქამდე, ვიდრე  ჭურჭელი მეტ-ნაკლებად სუფთა არ იქნება; შემდეგ მას ღვინით ავსებენ ისე, როგორც ეს ზემოთ უკვე აღვწერეთ და დახურავენ.

ყველაზე აკურატული მფლობელები ღვინოს ჭურჭელს მარტის თვეში უცვლიან. ღვინის გადაღება ისევ სახელურიანი ორშიმოს მეშვეობით ხდება.

ჭურები წითელი თიხისგან არის დამზადებული. ისინი ფორებიანი და არასასაკმარისად გამომწვარია, მათ ხშირად ცლიან და ყოველთვის ცოტა ჰაერი რჩება ზედაპირზე და ამიტომ  ღვინო მალე იღებს ობისა და კასრის გემოს, რაც ღვინოს პირველსავე წელს ძალიან უსიამოვნო დასალევს ხდის.

ამასთანავე, უკვე ივნისის თვიდან თითქმის ყველა ღვინო გაფუჭებული და წამხდარია, რაც ხელს არ უშლის იმას, რომ ადგილზე გაყიდონ გაცილებით ძვირად, ვიდრე ფრანგული ჩვეულებრივი ღვინოები, და გასაოცარი რაოდენობით მოიხმარონ.

თეთრი ღვინოები, რომლებიც ძალიან მცირე რაოდენობითაა, რადგან ფერმენტაციისას თეთრ ყურძენს წითელში ურევენ, ისეთივე მეთოდით მზადდება, როგორც წითელი ღვინოები - თეთრსაც წითელივით კლერტსა და კანზე ადუღებენ. ღვინის გადაღება მხოლოდ 2 დღის შემდეგ ხდება. ისევე როგორც წითელი ღვინოების შემთხვევაში, დუღილი ღია სივრცეში მიმდინარეობს; ღვინის გადაღებაც, ასევე წითლის მსგავსად, მცირე რაოდენობით და, ასევე, ღია ცის ქვეშ ხდება, ამიტომ ამ ღვინოებს ყოველთვის შესახედავად ჟანგმიწის უსიამოვნო ყვითელი ფერი აქვთ, და სრულად არასდროს ხდება კრიალა. ამასთანავე, რადგან ჭაჭაზეა დადუღებული, ეს ღვინოები მწკლარტე და მჟავეა.

კახეთის (კავკასიის აღმოსავლეთი პროვინცია) ღვინოები, რომელთაც სრულიად დაუმსახურებლად კარგი რეპუტაცია აქვთ რუსებსა და სომხებს შორის, ისეთივე უსიამოვნო შესახედავია, როგორც ისინი, რომელზეც ზემოთ მოგახსენეთ. ბევრი კახური ღვინო ვნახე, მაგრამ არასდროს მინახავს არც გამჭვირვალე და არც კრიალა. ყველას გამოქარული და ნაკლულ ჭურჭელში დიდხანს დარჩენილი ღვინოების შესახედაობა აქვს.

ღვინოები 

კავკასიის დასავლეთ პროვინციების ძირითადი ღვინოები შეიძლება შემდეგნაირად დაჯგუფდეს:

ოჯალეშის ღვინოს, რომლის ვენახიც, როგორც უკვე აღვნიშნე, სამეგრელოს უძველეს მმართველთა ოჯახს ეკუთვნის, ბროწეულის ლამაზი შეფერილობა და არომატული ბუკეტი აქვს. იგი ერმიტაჟისა და კოტ-როტის ღვინოებს შორის იკავებს ადგილს და მათსავით განუსაზღვრელი გამძლეობით ხასიათდება. იგი უდავოდ საუკეთესოა კავკასიის ღვინოებს შორის და, მიუხედავად ღვინის დაყენების ცუდი მეთოდებისა, მას, ზოგიერთ წელს, შეუძლია, საფრანგეთის დიდ ღვინოებსაც კი გაუწიოს კონკურენცია.

ოჯალეში მდებარეობს კავკასიონის ქედის უკანასკნელ განტოტებებზე, სამხრეთის ქვიან ფერდობებზე და დაცულია აღმოსავლეთის მშრალი ქარებისგან, რომლებიც ასე მავნეა ვენახისთვის. იგი სოფელ სალხინოს მახლობლად მდებარეობს, დაახლოებით თანაბარ მანძილზეა დაშორებული ხონიდან და სამეგრელოს უძველეს დედაქალაქ ზუგდიდიდან.

ლეხაურში, ოზურგეთის მახლობლად გურიაში, ნაცრის შემოსვლამდე ასევე ამზადებდნენ სახელგანთქმულ, თუმცა ოჯალეშზე ნაკლებად ცნობილ, წითელ და თეთრ ღვინოებს. ამ დაავადების შემოსვლის შემდეგ ეს ღვინოები აღარ არსებობს.

ჩოხატაურის ღვინოები, მზადდება ვაზის ჯიშისგან, რომელსაც ჯანი ეწოდება და რომელიც სრულ სიმწიფეს ხშირად დეკემბრის ბოლოს აღწევს. ეს ღვინოები რამდენიმე წლის წინ სრულიად დამსახურებულად კარგი რეპუტაციით სარგებლობდა და, როგორც ამბობენ, ესპანურ რანსიოს ჰგავდა. ორმოც წელზე მეტი ხნის წინ გურიაში დაფუძნებული, წარმოშობით შოტლანდიელი, ბატონი მარის ღვინოები თითქმის ისევე იყო შეფასებული, როგორც ესპანეთისა და მარსალას ღვინოები. მას შემდეგ, რაც ბატონი მარი ქუთაისის მებაღეობის ინსტიტუტის დირექტორად დაინიშნა, თავისი ვენახი ვაჟს დაუტოვა, რომელმაც ვერ შეძლო მისი მოვლა და გააფუჭა პროდუქტები, რომლებიც დღეს სრულიად გაუფასურებულია მეტისმეტად დასპირტვის გამო.

მიუხედავად იმისა, რომ ეს თემიდან გადახვევა გამოდის, მაინც აღვნიშნავ, რომ სწორედ ბატონმა მარმა შემოიტანა კავკასიაში კარტოფილის, ბამბის და მრავალი სხვა სასარგებლო მცენარის კულტურა.

ტოლას ღვინოები რაჭაში, თავადი ყიფიანის კუთვნილი ვენახებიდან, ამ მხარეში ყველაზე სახელგანთქმულია. მას აყენებენ ყურძნის სხვადასხვა სახეობისგან, თუმცა საფუძველი საფერავია. ეს ღვინო შეიძლება ჩაითვალოს კარგ საშუალო ღვინოდ, ისევე როგორც რიონის ფერდობების ყველა ღვინო წესამდე და ონამდეც კი.

ლეჩხუმის მრავალი ღვინო დაახლოებით იმავე ხასიათისაა, თუმცა კი უფრო დაბალი ხარისხის. თავად ყიფიანის ერთი წლის ღვინოები ქუთაისის ბაზარზე 1 ლიტრი 0,80-დან 1 ფრანკამდე ფასობს.

შორაპანშიც აყენებენ კარგი ხარისხის თეთრ და წითელ ღვინოებს. არგვეთში, სიმონეთში, ჭოგნარში - სადაც კირქვიანი ნიადაგია - აყენებენ მსუბუქ და სასიამოვნო წითელ, ვარდისფერ და თეთრ ღვინოებს, მაგრამ ეს ღვინოები ძალიან მოკლე ხნით ინახება, რადგან დამზადებისას მათზე ნაკლებად ზრუნავენ. მარტვილი და სალხინო ასევე შესანიშნავ პროდუქტს იძლევა. მარტვილის ვენახები ამავე სახელწოდების მონასტერს ეკუთვნის. ეპისკოპოსთან, რომელმაც სტუმრად მიმიპატიჟა, ძალიან მაღალი ხარისხის ღვინო გავსინჯე.

საჯევახოში, გურიისა და იმერეთის საზღვარზე, აყენებდნენ და ახლაც აყენებენ (ნაცრის შემოსვლის შემდეგ გაცილებით უფრო მცირე რაოდენობით), ლამაზი ფერის ჯანსაღ ღვინოს, თუმცა ნაკლებად არომატულს, რომელიც ცოტათი ბოჟოლეს ღვინოებს მოგვაგონებს. ეს ღვინოები, უკეთ მოვლისა და დაყენების მეთოდების შერჩევის შემთხვევაში, უეჭველად დაიკავებდა მეორე და მესამე ადგილებს სამხრეთ კავკასიის დასავლეთ პროვინციების ღვინოებს შორის და საფრანგეთის ჩვეულებრივი ღვინოების კლასიფიკაციაში კი - მესამე ადგილს.

ბაღდათში, დიმში, ობჩაში, სვირში და ხანში თანაბარი ხარისხის წითელ და თეთრ ღვინოებს აყენებენ, მაგრამ ზარმაცი, უზრუნველი და დაუდევარი ადგილობრივი მცხოვრებლები ისეთ მდგომარეობაში ტოვებენ ჭურებს, რომ შეუძლებელია, იმსჯელო შიგთავსის ხარისხზე, რომელიც თითქმის ყოველთვის მჟავე და დასალევად უვარგისია.

თუმცა თავადი ჩხეიძეები, და არა როსტან-შევცი, როგორც ამას გამბას ჩანაწერებზე დაყრდნობით წერს ბატონი ჟულიენი, და განსაკუთრებით კი თავადი კონსტანტინე ჩხეიძე,[1] აყენებენ კარგ, არომატულ, უზადო და დასალევად სასიამოვნო ღვინოებს.

მთელ იმ მაზრაში, რომელზეც ვსაუბრობთ, აზნაურთა და გლეხთა შორის საუკეთესო ღვინოებს აყენებენ შემდეგი ოჯახები - ფურცელაძე, კოპაორე [Copaoré], მირაბა [Miraba], ზერაშაძე [Serachadré], ჩხეიძე, გლეხები ბერო და სიგუნავა, რომელთა ვენახებიც შემოგარენში ყველაზე უფრო სუფთა და საუკეთესოდ მოვლილია.

დანარჩენ სამეგრელოში, გურიასა და იმერეთში არ აყენებენ ისეთ ღვინოებს, რომლებიც აქ ჩამოთვლას იმსახურებს.

ვარციხის ხეობაში, რომელიც ბატონი ჟულიენის მიხედვით ყვირილასა და ხანისწყალს შორის მდებარეობს, ვენახები არ არის და იმ რამდენიმე იშვიათ ნარგავს, რომლებიც როკითშია, ვენახს ვერ დავარქმევთ. ვერ ვხვდები, შევალიე გამბა, ყოფილი მფლობელი ვარციხისა, რომელიც დაახლოებით 1860 წელს მისმა ქალიშვილმა მოსკოველ მდიდარ ბანკირ ანანოვს მიჰყიდა, როგორ ანიჭებს რაიმე ღირებულებას ამ მხარის ღვინოს, სადაც ღვინოს არც აყენებენ და რომელიც მთლიანად დაფარულია უზარმაზარი ტყეებით, დაბალი და ნესტიანი დაბლობებით ყვირილას ნაპირებზე. რაც შეეხება იმ მრავალრიცხოვან სახდელებს, რომლებსაც ეს ავტორი ბაღდათის შემოგარენში ათავსებს, და რომელთა ღვინოებიც, მისი ცნობით, მაღალალკოჰოლიანია (რაც მე არასდროს შემინიშნავს), ამ სახდელებს არასდროს უარსებიათ გარდა ერთისა, რომელსაც ერთი ბერძენი ხელმძღვანელობდა; მაგრამ მან საქმიანობა შეწყვიტა ვაზის დაავადების შემოსვლისა და არყის სახდელების აკრძალვისთანავე.

რაც შეეხება წითელ ღვინოებს, რომლებიც მოგზაურებმა შამპანის ღვინოებს მიამსგავსეს, შესაძლებელია, რომ ამ ცნობის ავტორს ისინი არასდროს დაულევია, ან, უბრალოდ, დაავიწყდა მათი გემო.

იმავე ნაშრომში და იმავე წყაროდან მიღებული ცნობების თანახმად, ბატონი ჟულიენი წერს: „ბაღდათიდან 36 კმ-ით დაშორებულ სიმონეთში ძალიან კარგ ღვინოებს აყენებენ; ასევე ბევრი ვენახია შორაპნის მაზრაში. ასევე ბევრია ვაკესა [Vacca] და რაჭაში." თუმცა, ავტორისთვის ამ შემთხვევაშიც არაზუსტი ცნობები მიუწოდებიათ, რადგან რაჭის მაზრა არა მხოლოდ დღეს არის ერთ-ერთი ყველაზე მდიდარი ვენახებით, არამედ ასე იყო ჯერ კიდევ მაშინ, როდესაც ვახუშტი ბატონიშვილი წერდა საქართველოს გეოგრაფიასა და ისტორიას და რომელიც მან 1745 წლის 20 ოქტომბერს დაასრულა.

თავისი ნაშრომის მეხუთე გამოცემის გამოქვეყნებამდე, რომელიც 1866 წელს გამომცემლობა Veuve Bouchard-Huzard-მა დაბეჭდა, ბატონ ჟულიენს, რომელმაც ამდენი კარგი რამ დაწერა, უკეთესად უნდა მოეპოვებინა ცნობები კავკასიის ღვინოების კლასიფიკაციის, მათი წარმოების ადგილებისა და სახელების ორთოგრაფიის, და ფასების მნიშვნელოვანი ცვლილებების შესახებ.

მაგალითად, ვკითხულობთ: „ერთი ტუკა (თუნგის მაგივრად) საუკეთესო ღვინო თბილისში ერთიდან ერთ-ნახევარ აბაზამდე (1 ფრანკი) ღირს, ხოლო საშუალო ხარისხის 1 ბოთლი ღვინო კი 1 სუმდე ღირს". თუმცა, უკვე 5 წელია, და ალბათ უფრო მეტიც კი, რაც კახეთის ყველაზე ცუდი ღვინოები (გარდა დავით ჭავჭავაძის ღვინოებისა, რომლებიც ტფილისში ბოთლი 1 მანეთი, ანუ 4 ფრანკი ღირს) ბოთლი 25 კაპიკამდე (1 ფრანკი) ღირს , და არცთუ იშვიათად ისინი 50-დან 60 კაპიკამდე იყიდება (2 ფრანკიდან 2,40 ფრანკამდე). რაც შეეხება ტფილისში ღვინის მოხმარებას, როდესაც ბატონი ჟულიენი ერთ მომხმარებელზე ადგენს 4,5 ლიტრს დღეში, ის უდავოდ ნახევარზე მეტად აჭარბებს.

ამ შენიშვნას იმით დავასრულებ, რომ იმერეთის, სამეგრელოს, გურიის ღვინოები არის და დარჩება, თუ ამას მფლობელები მოისურვებენ, კავკასიის საუკეთესო ღვინოებად, ვინაიდან ოჯალეშის, ლეხაურისა და რაჭის ღვინოები შეფერილობით ბრწყინვალეა, ძლიერი - ზედმეტი სპირტიანობის გარეშე, კუჭისთვის სასარგებლო, დასალევად სასიამოვნო, როგორც გაუზავებელი, ასევე წყლით გაზავებული. თეთრი ღვინოები ადვილად ათრობს. კახეთის ღვინოები, თავად დავით ჭავჭავაძისა და, განსაკუთრებით, გენერალ როტის ღვინოების გარდა, როდესაც იგი სამეფო სახლის ვენახს ხელმძღვანელობდა, არის შავი, მძიმე, ხასიათის გარეშე, ვერ იტანს წყალში გაზავებას და უმეტესობა დასალევად უსიამოვნოა. ეს ნიადაგის ან ჯიშების დაბალი ხარისხის გამო კი არ არის, არამედ ღვინის დაყენების საზიზღარი მეთოდების გამო. მართლაც, კახური ღვინოები მაცერაციის ღვინოებია, ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ისინი იმდენად დიდხანს რჩება ჭაჭაზე (ზოგჯერ რამდენიმე თვესაც კი), რომ ჭაჭა თავის სასარგებლოდ იწოვს ალკოჰოლის დიდ ნაწილს და ღვინოს მთლიანად ართმევს ბუკეტს, ისევე როგორც ეს ჩვენი ეროსა[2] და ჭაჭაზე დაყენებულ ყველა ღვინოში ხდება.

ღვინის თაბაშირით დაყენების სავალალო პრაქტიკა, რათა ღვინოს მისცენ შავი შეფერილობა, რომელიც ასე მოსწონთ სომხებს, კიდევ უფრო აქვეითებს ხარისხს. ღვინის სპირტით შემაგრებამ, რომელიც აქ, ისევე როგორც იმერეთში, საგანგაშო ზომებს იღებს, შეიძლება სრულიად ჩამოაქვეითოს ამ ღვინოების ხარისხი, რომლებსაც შეიძლება, სამართლიანად დამსახურებული კარგი სახელი ჰქონდეს.

ერთი ევროპელიც კი არ არსებობს, რომელსაც ამ შავი და უხასიათო სითხის პირველად დალევისას ძნელად დასამარცხებელი ზიზღის გრძნობა არ დაუფლებოდა. მასთან შეჩვევა მხოლოდ გემოს დაქვეითების ხარჯზეა შესაძლებელი. 

ჯიშები

ახლა ისღა დამრჩენია, გესაუბროთ ვაზის ჯიშებზე, რომლებიც მეტისმეტად მრავალრიცხოვანი და ცუდად განსაზღვრულია.ყველაზე მეტად ცნობილი და უკეთ კლასიფიცირებულია:

1. ბერძულ [Berdzoula] - წითელი ყურძენი გურიიდან, ასევე უწოდებენ ღორისთვალას [Goris-toile], ლეკაურს [Lekaouri], რკო-ყურძენს [Rho-Kourdzeni]. საშუალო სიმწიფე 15 სექტემბრიდან 1 ოქტომბრამდე.

2. ზეკრულა კაპისტონი [Zekrsula-Kabistoni] - მთის კაპისტონი, თეთრი ყურძენი (საადრეო).

3. საკურჭალა [Saksurdchala] - მსხვილმარცვლიანი წითელი ყურძენი; საშუალო ხარისხის ღვინო. სუფრის ყურძენი.

4. მართალი კაპისტონი [Martali-Kabistoni] - თეთრი ყურძენი, მომწვანო ფერის, სიმწიფისას ყავისფრდება, ადვილად ლპება.

5. საფერავი, ანუ საფერე [Saperori ou Sapère] - შავი ყურძენი მეჩხერი მტევნებით; იმერული ჯიში უნდა განსხვავდებოდეს კახურისაგან.

6. დროდრელაბი (დოდრელიაბი) [Drodrelabi] - შავი ყურძენი დიდი მეჩხერი მტევნებით; ძალიან ცუდი ღვინო. სუფრის ყურძენი.

7. კუმსა [Koumsa] - თეთრი ყურძენი; კარგი ღვინო.

8. კუმსა მწვანე [Koumsa-insuané, Kumsa vert] - თეთრი ყურძენი, მომწვანო ფერის, მრგვალმარცვლიანი კუმსი მტევნებით; ქვეყანაში დაფასებული ღვინოა.

9. შანთი [Chanti] - თეთრი ყურძენი: მტევანი გრძელი და ძლიერად ფრთიანი; მარცვლები მრგვალია, საშუალოზე ნაკლები ზომის, თუმცა თანაბარი; ღვინო ალკოჰოლის მაღალი შემცველობით. ძლიერ გვიანი სიმწიფე, 20 ოქტომბრიდან 15 ნოემბრამდე.

10. მელეორი [Méleori] - თეთრი ყურძენი, მრგვალი მარცვლებით კარგად სავსე მტევანი, იდეალურად ყვითელი ფერისაა მწიფობისას; შერეულია შანთისთან ერთად იმერეთის ყველა თეთრი ჯიშის ვენახში. სიმწიფე 20 ოქტომბრიდან 10 ნოემბრამდე.

11. ცოლიკოური [Bsolikoori] - თეთრი ყურძენი. გვიანი სიმწიფე.

12. კამური [Khamouri] - თეთრი ყურძენი. გვიანი სიმწიფე.

13. ოჯალეში [Odgelechi] - სამეგრელოს ყურძენი (მთის ყურძენი), რომლისგანაც ამავე სახელწოდების ღვინოს აყენებენ სხვა ყურძნის შეურევლად; პატარა მტევანი საშუალო ზომის მარცვლებით, მოლურჯო შავი ფერის. ოლიხნარში ძლიერ გვიან მწიფდება, ხოლო დაბლარში კი 3 კვირით ადრე, 20 ოქტომბრიდან 10 ნოემბრამდე; მაღლარში - 20 ნოემბრიდან 15 დეკემბრამდე.

14. ჯანი [Djanni] - გურიის ყურძენი, სახეობა თითქმის განადგურებულია ნაცრის მიერ: პატარა მტევანი, მრგვალი მარცვლებით, მოლურჯო შავი ფერის, სქელი კანით, არასდროს ლპება; ძალიან მცირედმოსავლიანი. სიმწიფე ისეთივე, როგორც ოჯალეშისა.

15. პატარა ანდოსაული [Potara-Andosauoli, Petit Andosaouli] - შავი ყურძენი, ნაკლებად გამძლე ჯიში, საშუალოდ მოსავლიანი; ჩვეულებრივი მეჩხერი მტევანი ოვალური ფორმის მარცვლებით; წითელი ფერის ყუნწით. ოდნავ გვიანი სიმწიფე.

16. დიდი ანდოსაული [Bidi Andosaouli, (Grand)] - ისეთივე, როგორც პატარა ანდოსაული, მხოლოდ უფრო მსხვილი და მეტად თანაბრად ოვალური მარცვლებით; დაფასებულია იმერეთში, სადაც გაშენებულია მხოლოდ მაღლარად. ოდნავ გვიანი სიმწიფე.

17. თავწითელა [Taos-Titela, Tête rouge] - შავი ყურძენი.

18. მტრედისფეხა [Tredis-Pekhra, Pied de pigeon] - სახელი შეერქვა წითელი ფერის ყუნწის გამო.

19. მაჩანაური [Madchanaouri]

20. ჭვიტილური [Tchitilouri]

21. ოხტაური [Ochtaouri]

22. ანადასური [Anadasouri]

მხოლოდ იმერეთში 200-ზე მეტი ვაზის ჯიშია ცნობილი.

ამიერკავკასიაში ვაზზე საუბრისას არ შეიძლება არ აღვნიშნო მისი გამოყენების ერთ-ერთი ფორმა, რომელიც საფრანგეთში სრულიად უცნობია. ველური ვაზის ლიანის მსგავსი გრძელი ლერწებისგან მთის მცხოვრებლები გასაოცარი სიმტკიცის თოკებს წნავენ და მათი საშუალებით აგებენ ხიდებს იმ მდინარეების თავზე, რომლებსაც თოვლის დნობისას უზარმაზარ ქვის ლოდები და ხის მორები მოაქვთ და წაიღებდნენ ნებისმიერ სხვა მყარ კონსტრუქციას, რომელსაც საყრდენი წერტილები მდინარის კალაპოტში ექნებოდა.

მრავალი ასეთი დაკიდებული ხიდი ვნახე სამეგრელოსა და სვანეთში, ენგურსა და ცხენისწყალზე. ყოველ ნაპირზე მთებიდან ჩამოტანილი უზარმაზარი ხის მორებისგან უხეშად ნაგებ და ქვის ლოდებით გამაგრებული ხარაჩოებს აქ მდინარის მიერ ჩამოტანილი ორი დიდი ნაძვი ეყრდნობა. ამ მორების ბოლოებში 5 თოკია მიბმული; ორი მათგანი მოაჯირის როლს ასრულებს, დანარჩენი სამი იჭერს წაბლის ხის მსუბუქ ლასტებს, რომლებიც ქმნიან ხიდის ფენილს, რომელიც, თავის მხრივ, დაკავშირებულია და დამაგრებულია მოაჯირის პარალელურად სხვა მცირე ლერწების საშუალებით.

ეს მყიფე ნაგებობები, რომლებიც ელეგანტური და თვალწარმტაცი უფროა, ვიდრე მყარი, სანაპიროზე მცხოვრებთათვის ზაფხულის სეზონზე საკმარისია. თითქმის ყოველ გაზაფხულზე თოვლის დნობისას ხიდს მოხსნიან და მალევე ისევ ხელახლა დაკიდებენ სულ მცირე ხარჯის სანაცვლოდ. ჩავიხატე ხიდი, რომლითაც ცხენისწყალზე გადავედი; ეს იყო დაახლოებით 80 მეტრის სიგრძის, საკმაოდ ვიწრო ხიდი. მისი მაქსიმალური დატვირთვა იყო ერთი ადამიანის წონა.

შუა ხიდზე ყოფნისას, კლდეებზე მოხტუნავე გაშმაგებული ნიაღვრიდან ამოსულმა ქაფმა თავიდან ფეხებამდე დამფარა, მიუხედავად იმისა, რომ ხიდი რამდენიმე მეტრით მაღლა იყო. ხიდი ისე ძლიერ ირწეოდა, შემეშინდა, რომ თავბრუ დამეხვეოდა და იქ დიდხანს ვეღარ გავჩერდი.  

 

----------------------------------- 

[1] სწორედ ამ თავადის თავაზიანობას უნდა ვუმადლოდე იმ ცნობათა უმეტესობას, რომლებიც მოვიპოვე ღვინის დაყენებისა და რთველის შესახებ. [2] ამ მაგალითში თვალშისაცემი შეცდომაა. ეროს ღვინოებს, პირიქით, ძირითადად ცოტა ხნით აჩერებენ ჭაჭაზე. (რედაქტორის შენიშვნა. 1869 წ.)

 

სიახლეები